De problemen in de zorg vragen om een andere aanpak. Daarover sprak voormalig manager in welzijnswerk én veelgeprezen kunstenaar Tabo Goudswaard tijdens ons ledenevent in november. Hij inspireerde ons met prikkelende voorbeelden tot omdenken. En … gaf 5 stappen om verandering écht anders aan te pakken. Gebruik jij ze om vernieuwende zorgtechnologie te ontwikkelen?
Ons ledenevent hielden we trouwens samen met de TZA Twente en TAZ Twente (WGV zorg en welzijn). Het verhaal van Tabo vertellen we via een aantal vragen.
Wat is de oorzaak dat we problemen in -bijvoorbeeld- de zorg niet oplossen?
“Dit heet ook wel wicked problems. Dat er geen oplossing komt, zit hem erin dat hier geen probleemeigenaar voor is. Ik liet alle circa 200 aanwezigen in de zaal online antwoord geven op de vraag wat zij vinden dat op het werk echt niet langer kan. Veel mensen noemden toen iets met de strekking van de eindeloze administratie, het vergaderen om het vergaderen, de vele werkgroepen, besluiteloosheid en het gebrek aan aandacht voor elkaar. Dus we weten met z’n allen best waar het vast loopt.”
Welke oplossing zie jij?
“Schakel kunstenaars in. Die hebben meer tijd. En ze denken niet zoals het bedrijfsleven vanuit het resultaat, maar vanuit maakkracht. Dat betekent stap voor stap, gebaseerd op Design Thinking. Hier zit geen begroting en geen planning op. Dat is niet direct beter, wél een verrijking. Om deze manier van denken meer ruimte te geven, ontstond in 2020 bijvoorbeeld de Sociaal Creatieve Raad, de kunstenaar als probleemoplosser.”
Welke oplossing zien de mensen in de zaal?
“De aanwezigen gaven online antwoord op de vraag: Doe jij op je werk wel eens iets op een manier waarop het eigenlijk niet hoort? De antwoorden op het scherm spraken voor zich. Heel veel mensen vulden hier iets in als: ‘Eerst doen, dan pas toestemming vragen.’ En: Ja, ik kleur buiten de lijntjes.’ Of: ‘Ik werk wel eens buiten het beleid of de kaders.’ Sommigen gaven ook meteen al een verklaring waarom ze dit doen: ‘Alleen dan gebeurt er iets anders.'”
Hoe laten we deze manier van denken werken?
“Hiervoor werk je met 5 stappen.
- Stap 1: De waakhond, die agendeert een probleem.
- Stap 2: De schatgraver, die onderzoekt het systeem vanuit menselijke waarden.
- Stap 3: De initiator, die stelt een alternatief voor en laat het mensen ervaren.
- Stap 4: De verkenner, die test het voorstel en creëert eigenaarschap.
- Stap 5: De waarmaker, die verankert de systeemverandering.”
Heb je een voorbeeld?
“Een creatief voorbeeld vanuit de waakhond is het initiatief voor Servies. Dit project in Rotterdam liet de hoeveelheid vervuiling op verschillende plekken zien. Ontwerpers schraapten fijnstof van de muren en verwerkten die hoeveelheid per omgeving in glazuur van kopjes. Hoe donkerder een kopje, hoe meer milieuverontreiniging. Hiermee bracht ze het debat en gedragsverandering op gang om zo de luchtkwaliteit te verbeteren.”
Bekijk het verrassende initiatief voor fijnstof-servies
En een creatief voorbeeld van de initiator?
“Om xtc-labs sneller op te sporen bedachten inspirerende omdenkers voor het Openbaar Ministerie het parfumflesje Xtacy; de geur hiervan lieten ze op straat aan mensen ruiken, zodat die in hun omgeving dit voortaan sneller zouden herkennen. Dit werd op straat getest, vertelt de NOS.”
Mooie ideeën, maar waar halen we het geld vandaan?
“Als je een kunstenaar betrekt bij het bedenken van oplossingen, is er subsidie: PONT, de Publieke Ontwerppraktijk. Het gaat hier om een totaalbedrag van 3 miljoen euro per jaar, voor 3 jaar.”
Zie aan de slag met ontwerpende aanpak.
Heb je tot slot een kleine tip voor zorgorganisaties om te starten?
“Als je met kunstenaars aan de slag gaat, noem je overleg dan geen vergadering.”
Publieksvragen én antwoorden van Tabo
Na afloop stelde het publiek in de vervolgworkshop vragen aan Tabo. Ook deze inspirerende antwoorden delen we hieronder graag met je.
Het is onduidelijk naar welk resultaat/KPI’s je toewerkt. Dan is het moeilijk er geld en tijd voor vrij te maken. Hoe geven we dit ruimte?
“Als manager zijn we gewend te sturen op KPI’s en de oplossingen die we vooraf bedenken. Bij de principes van Maakkracht sturen we niet op de KPI’s maar op het veranderproces. Daar zit je houvast in. Maakkracht is een gevalideerde methode en een samenvatting van al deze onderzoeken, waarbij waarde en cultuuronderzoek als resultaat gebruikt worden en niet de feitelijke KPI’ s in een dashboard.
Belangrijk is ook dat we het verwachte en onverwachte resultaat honoreren; beautiful damage in plaats van collateral damage. De kunst is deze te zien, te leren benoemen als resultaat en daarmee de opdrachtgever te informeren over de voortgang van het proces.”
Hoelang duren deze stappen? Is dat korter dan traditioneel projectwerk?
“Dit is heel afhankelijk van de manier waarop je het organiseert. Je kan bepalen hoeveel tijd en ruimte je vrijmaakt. Dit kan variëren van 1 uur tot een aantal maanden. Neem het voorbeeld van de politie social design; daarbij gaan een wijkagent en een kunstenaar met elkaar de straat op en komen ze met elkaar de dagelijkse problemen tegen. Zij gaan aan de slag met de maakkrachtmethodiek. Tijdens dit proces is er al gelijk beweging en voortgang te zien. Die kun je markeren als mijlpalen en oplossingen die zich aandienen in het proces.”
Veranderen vanuit menskracht
“Spreek de veranderkracht binnen je organisatie aan. Vraag je medewerkers of ze wel eens iets doen wat niet binnen de regels past. Dit is een uitvraag naar hun expertise, ze hebben de carehacks (een levendige en kritische manier voor interactie met systemen en procedures in de zorg, red) ontdekt en oplossingen bedacht. Zo creëer je empowerment op expertise in het werk.”
Feit versus beleving
“Belangrijk om niet de feiten maar vooral ook de beleving centraal te stellen. Een voorbeeld: bij een onveilig uitgaansgebied heb je de neiging om nog meer controle uit te oefenen. De waarde is veiligheid voor grote groepen. Wie zijn er goed in veiligheid scheppen voor grote groepen? Mensen die festivals organiseren. Zíj kwamen met vooral hele praktische oplossingen.”
Zet jij vandaag ook de eerste stap naar verandering in je zorgorganisatie en een oplossing voor het zorginfarct? De aanpak van Tabo maakt het in ieder geval leuker hiermee aan de slag te gaan!
